Καρκίνος Νεφρού

Αιτιολογία – παράγοντες κινδύνου

Σαφής αιτιολογία για τον καρκίνο του νεφρού δεν υπάρχει όπως εξάλλου για τους περισσότερους καρκίνους. Από μελέτες, φαίνεται ότι προδιαθεσικοί παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα να δημιουργηθεί ένας καρκίνος του νεφρού είναι οι κάτωθι:

• Κάπνισμα. Οι καπνιστές διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του νεφρού συγκριτικά με τους μη καπνιστές. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνει ανάλογα με τον αριθμό των τσιγάρων και τα έτη του καπνίσματος.

• Διατροφή. Η χαμηλή πρόσληψη βιταμίνης Ε, υπερβολική κατανάλωση ζωικού λίπους, κόκκινου κρέατος, τηγανητών καθώς και κατάχρηση καφέ και ζάχαρης αυξάνει τον κίνδυνο. Από την άλλη πλευρά, προστατευτική δράση έχει η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών.

• Παχυσαρκία. Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο, περισσότερο στον γυναικείο πληθυσμό.

• Υπέρταση. Η μη ελεγχόμενη αρτηριακή πίεση έχει συσχετιστεί σε αρκετές μελέτες με την εμφάνιση καρκίνου του νεφρού.

• Αιμοκάθαρση. Ασθενείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση λόγω νεφρικής ανεπάρκειας για πολλά χρόνια διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης του νεφρικού καρκίνου.

• Πολυκυστική νεφρική νόσο (πολλαπλές κύστεις στους νεφρούς). Είναι μία κληρονομική νόσος. Το νεφρικό παρέγχυμα εμφανίζει πολλές, μικρές κύστεις. Συχνά, επηρεάζεται η νεφρική λειτουργία , μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και αιμοκάθαρση. Απαιτείται προσεκτική παρακολούθηση και εξειδικευμένη αντιμετώπιση.

• Άνθρωποι με πεταλοειδή νεφρό. Πρόκειται για μία συγγενής πάθηση των νεφρών που φαίνεται να προδιαθέτει στην ανάπτυξη ενός καρκίνου του νεφρού.

• Επαγγελματική έκθεση στον αμίαντο, στο κάδμιο, παράγωγα πετρελαίου όπως συμβαίνει στους βιομηχανικούς εργάτες. Επίσης η έκθεση σε ορισμένα εντομοκτόνα, στην βενζίνη και σε οργανικούς διαλύτες και ιδιαίτερα στο τριχλωροαιθυλαίνιο.

• Η φυλή. Οι Αφροαμερικανοί άνδρες διατρέχουν μεγαλύτερο να νοσήσουν απ’ ότι οι λευκοί άνδρες.

• Το ανδρικό φύλο. Οι άνδρες είναι πιθανότερα σε σχέση με τις γυναίκες βαρύτεροι καπνιστές και εκτίθενται συχνότερα σε χημικούς καρκινογόνους παράγοντες στο περιβάλλον εργασίας τους.

• Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του νεφρού – Κληρονομικότητα: Τα άτομα που έχουν ένα μέλος της οικογένειας με καρκίνο του νεφρού αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος μεταξύ των αδερφών. Επιβάλλεται ο προληπτικός έλεγχος στα μέλη αυτής της οικογένειας.

Γενετικοί και κληρονομικοί παράγοντες. Ορισμένοι άνθρωποι έχουν μία κληρονομική τάση να αναπτύσσουν συγκεκριμένες μορφές καρκίνων. Πιθανόν το DNA που κληρονόμησαν από τους γονείς τους να έχει υποστεί ορισμένες μεταλλάξεις που προδιαθέτουν στην εμφάνιση αυτών των μορφών καρκίνου. Αυτοί οι άνθρωποι θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά με προγραμματισμένες απεικονιστικές εξετάσεις (υπερηχογραφήματα – αξονικές τομογραφίες).

Νόσος του von Hippel-Lindau. Κληρονομείται με τον αυτοσωματικό επικρατούντα τύπο. Προκαλείται από μετάλλαξη στο γονίδιο VHL. Χαρακτηρίζεται από όγκους στην παραγκεφαλίδα και του αμφιβληστροειδούς , κύστεις των νεφρών , του παγκρέατος και των επιδιδμίδων καθώς και φαιοχρωμοκύττωμα. Έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου νεφρού και των δύο νεφρών, ιδιαίτερα σε νεαρή ηλικία, με συνολικό ποσοστό 35-38% των περιπτώσεων. Επίσης, κληρονομικές μορφές καρκίνου του νεφρού που συνδέονται με συγκεκριμένες μεταλλάξεις γονιδίων είναι η κληρονομική λειομυομάτωση, η οζώδης σκλήρυνση, το κληρονομικό ογκοκύττωμα και το σύνδρομο Birt-Hogg-Dube.

“Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι : πολλοί άνθρωποι που αναπτύσσουν καρκίνο του νεφρού ΔΕΝ έχουν κανέναν από τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου. Όπως επίσης, και πολλοί άνθρωποι που έχουν αυτούς τους παράγοντες κινδύνου δεν θα αναπτύξουν ΠΟΤΕ καρκίνο του νεφρού.”

Ιστολογικοί τύποι καρκίνου του νεφρού

Ο καρκίνος του νεφρού εμφανίζεται συνήθως στον ένα νεφρό. Εντοπίζεται συχνότερα στον άνω πόλο του νεφρού. Το μέγεθος κυμαίνεται συνήθως από 3 έως 15 cm αλλά είναι δυνατόν να λάβει τεράστιες διαστάσεις. Σύμφωνα με την σύγχρονη, διεθνή ταξινόμηση, περιλαμβάνει 5 τύπους νεφρικού καρκίνου :

1. Διαυγακυτταρικο καρκίνωμα, το συχνότερο 75%.

2. Θηλώδες καρκίνωμα, 15%.

3. Χρωμόφοβο καρκίνωμα, 5%.

4. Καρκίνωμα των αθροιστικών σωληναρίων, 2%.

5. Αδιαφοροποίητο καρκίνωμα.

Συμπτώματα

Στα αρχικά στάδια, δυστυχώς, σπάνια υπάρχουν συμπτώματα. Και μπορεί να διαδράμει ασυμπτωματικός για πολλά χρόνια. Όσο ο όγκος αυξάνεται σε διαστάσεις και ανάλογα με τη θέση του στο νεφρό, τα πιο συχνά συμπτώματα που μπορεί να παρουσιαστούν είναι:

• Αιματουρία (παρουσία αίματος στα ούρα, το οποίο είναι είτε ορατό με το μάτι ή ανιχνεύεται με τη βοήθεια μικροσκοπίου στο Μικροβιολογικό εργαστήριο).

• Ο πόνος στα πλευρά – οσφυϊκός πόνος, που δεν υποχωρεί.

• Ψηλαφητή μάζα στην κοιλιά.

• Ανεξήγητη απώλεια βάρους.

• Αδυναμία, καταβολή και πυρετός.

• Ξαφνική εμφάνιση κιρσοκήλης δεξιά, μπορεί να είναι απ οτέλεσμα πίεσης της έσω σπερματικής φλέβας από ένεν ευμέγεθη όγκο του δεξιού νεφρού.

• Και συμπτώματα λόγω μεταστάσεων όπως, αναιμία, δύσπνοια, βήχας, οστικοί πόνοι.

Η κλασική τριάδα συμπτωμάτων του καρκίνου του νεφρού είναι η αιματουρία, ο οσφυϊκός πόνος και η ψηλαφητή μάζα αλλά παρατηρείται σπάνια, μόνο στο 15% των περιπτώσεων και συνήθως αποτελεί ένδειξη μεταστατικής νόσου. Οι αγαπημένες θέσεις μετάστασης του καρκίνου του νεφρού είναι ο πνεύμονας και ακολουθούν το ήπαρ, τα οστά, το επινεφρίδιο και τέλος ο άλλος νεφρός.

Συχνά εμφανίζονται και τα παρανεοπλασματκά σύνδρομα, που είναι αποτέλεσμα ουσιών που εκκρίνονται από τα καρκινικά κύτταρα του όγκου.

Τα πιο συνηθισμένα είναι τα:

• Ερυθροκυττάρωση – αυξημένος αιματοκρίτης.

• Υπερασβεστιαιμία, αύξηση του ασβεστίου του αίματος λόγω οστικών μεταστάσεων.

• Υπέρταση, η οποία δεν ρυθμίζεται παρά μόνο μετά την νεφρεκτομή.

• Σύνδρομο Stauffer, σύνδρομο ηπατικής δυσλειτουργίας.

• Σπανιότερα παρατηρούνται το σύνδρομο Cushing, γαλακτόρροια, υπογλυκαιμία, γυναικομαστία, μειωμένη libido (επιθυμία για σεξ), αμηνόρροια κ.τ.λ.

Αυτά τα σύνδρομα συμβαίνουν στο 20% των ασθενών με καρκίνο του νεφρού και εμφανίζονται σ’ οποιοδήποτε στάδιο, ακόμα και σε μικρούς σε μέγεθος καρκίνους που είναι εντοπισμένοι στο νεφρό. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα παρανεοπλασματικά σύνδρομα βελτιώνονται ή και εξαφανίζονται τελείως μετά την νεφρεκτομή.

Διάγνωση

Οι εξετάσεις που συνήθως είναι απαραίτητο να κάνει κάποιος, ο οποίος πάσχει από έναν καρκίνο στο νεφρό είναι οι ακόλουθες:

• Γενική εξέταση ούρων. Αιματουρία εμφανίζεται στο 40-60% των περιπτώσεων του καρκίνου. Δεν είναι καθοριστική εξέταση γιατί απουσιάζει σε αρκετές περιπτώσεις ενώ σε άλλες εκδηλώνεται πολύ αργά.

• Γενική αίματος. Συχνά παρατηρείται αυξημένη ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) καθώς και αναιμία (πτώση του αιματοκρίτη).

• Υπερηχογράφημα. Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη εξέταση και είναι αυτήν που σε έναν τυχαίο έλεγχο θέτει την υποψία ή την διάγνωση ενός νεφρικού καρκίνου.

• Αξονική τομογραφία άνω, κάτω κοιλίας και οπισθοπεριτοναϊκού χώρου. Αποτελεί την εξέταση εκλογής που συνήθως θέτει την διάγνωση και είναι απολύτως αναγκαία για την σταδιοποίηση (επέκταση) της νόσου. Θα ελέγξει αν υπάρχει επέκταση εκτός νεφρού και αν έχουν προσβληθεί λεμφαδένες ή άλλα όργανα της κοιλίας, όπως το ήπαρ.

• Μαγνητική τομογραφία. Σε κάποιες περιπτώσεις πλεονεκτεί, κυρίως, στη σταδιοποίηση της νόσου.

• Η ακτινογραφία ή η αξονική τομογραφία θώρακος διενεργείται όταν υπάρχουν υποψίες για μεταστάσεις στον θώρακα.

• Βιοψία. Στις περιπτώσεις όπου υπάρχει αμφιβολία για την διάγνωση η βιοψία θα λύσει το πρόβλημα. Συνήθως στέλνεται ταχεία βιοψία διεγχειρητικά, κατά την διάρκεια της επέμβασης.

Θεραπεία

Η θεραπεία εξαρτάται από το μέγεθος του όγκου, το στάδιο της νόσου καθώς και την ηλικία του ασθενούς.

Α. Εντοπισμένη νόσος. Η χειρουργική θεραπεία θεωρείται η θεραπεία εκλογής για τον εντοπισμένο καρκίνο του νεφρού. Εκτελείται ριζική νεφρεκτομή η οποία περιλαμβάνει την αφαίρεση του νεφρού με το εγγύς τμήμα του ουρητήρα καθώς και του περινεφρικού λίπους και των επιχώριων λεμφαδένων. Μία επέμβαση που λύνει , ουσιαστικά , το πρόβλημα στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων.

Β. Μεταστατική νόσο. Όταν υπάρχει μεταστατική νόσος η κατάσταση γίνεται δυσκολότερη. Σε κάποιες περιπτώσεις εκτελείται νεφρεκτομή αλλά έχει παρηγορητικό χαρακτήρα. Συνήθως, εκτελείται όταν τα παρανεοπλασματικά σύνδρομα απειλούν την ζωή. Κάποιοι επιστήμονες θεωρούν ότι η νεφρεκτομή πρέπει να γίνεται για να μειωθεί το καρκινικό φορτίο αλλά δεν έχει αποδειχθεί πως συνεισφέρει σημαντικά στην συνολική επιβίωση.

Η χημειοθεραπεία, αν και εφαρμόζεται σε μεταστατική νόσο, δεν φαίνεται να έχει καλά αποτελέσματα.

Η ακτινοθεραπεία εφαρμόζεται παρηγορητικά σε ασθενείς που έχουν μεταστάσεις.

Η ανοσοθεραπεία έχει χρησιμοποιηθεί, αλλά τα ποσοστά ανταπόκρισης είναι χαμηλά.

Η μοριακή θεραπεία εφαρμόζεται όλο και περισσότερο. Στοχεύουν σε μοριακό επίπεδο τα καρκινικά κύτταρα και προσπαθούν να εμποδίσουν την ανάπτυξή τους Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά.

Παρακολούθηση

Όπως σε κάθε καρκίνο είναι απαραίτητη η πενταετής παρακολούθηση ανά τακτά χρονικά διαστήματα διότι είναι υπαρκτός ο κίνδυνος υποτροπής και επανεμφάνισης του καρκίνου. Οι εξετάσεις που πρέπει να πραγματοποιούνται είναι οι ακόλουθες:

• εξετάσεις αίματος για τον έλεγχο της νεφρικής λειτουργίας: κρεατινίνη, ουρία, κάλιο, νάτριο και μέτρηση λευκώματος ούρων 24ώρου.

• υπερηχογράφημα άνω και κάτω κοιλίας αξονική τομογραφία άνω, κάτω κοιλίας και οπισθοπεριτοναϊκού χώρου.